Verkfræðistofan Lota er verkfræðistofa með sögu sem nær allt aftur til ársins 1960. Í dag er Lota framarlega í orkumálum og iðnaði með áherslu á rafmagn, lýsingu, hönnun, verkefnastjórn, eftirlit og fleira.
Árið 2020 var ráðist í gagngerar breytingar á innra skipulagi fyrirtækisins og áhersla lögð á að fá konur meira að borðinu í ákvarðanatöku. Í dag er framkvæmdastjórn skipuð þremur konum og einum karli. Þau Ásta Logadóttir verkfræðingur og sviðsstjóri, Erlen Björk Helgadóttir mannauðsstjóri, Ólöf Helgadóttir, verkfræðingur og sviðsstjóri, og Trausti Björgvinsson framkvæmdastjóri eru sammála um að einkar vel hafi tekist til við breytingar á framkvæmdastjórn og að kynblönduð stjórnun sé lykillinn að farsælum stjórnarháttum. Enn í dag virðist erfitt að fá konur til starfa á verkfræðistofum, svo við byrjum á að spyrja verkfræðingana í hópnum af hverju þær völdu verkfræðina.
Ólöf: „Mér fannst stærðfræði og eðlisfræði skemmtilegustu fögin í menntaskóla, við fengum kynningu frá rafmagns- og tölvuverkfræði inn í stærðfræðitíma og það virkaði áhugavert þannig að ég ákvað að prófa. Það sem heillaði var samt félagsskapurinn í náminu en ekki námið sjálft, til að byrja með. En síðan fékk ég að vinna í háspennu með skóla og þá komst ég að því hvað rafmagn er skemmtilegt.“
Ólöf Helgadóttir sviðsstjóri: „Konur eru enn í minnihluta í verkfræðistörfum þannig að mér finnst þarna vera tækifæri fyrir fullt af stelpum.“
Ásta: „Ég ætlaði að verða flugmaður, en það er yfirleitt minna að gera í fluginu á veturna þannig að ég sá að ég myndi þurfa eitthvað varastarf til að sinna á veturna og valdi verkfræði. Svo sá ég að verkfræðin hentaði mér bara prýðilega.“
Ásta Logadóttir sviðsstjóri: „Markþjálfun er verkfæri sem kom mér mjög á óvart.“
Ólöf: „Konur eru í miklum meirihluta í verkfræðinámi en ekki í starfi á verkfræðistofunum. Okkur gengur erfiðlega að ná stelpunum í vinnu eftir námið. Ég hugsa að þar ráði mestu gamlar mýtur um mikið álag og yfirvinnu á verkfræðistofum og að þær séu ekki fjölskylduvænir vinnustaðir, en staðan er allt önnur í dag. Verkfræðistofan okkar er frábær staður fyrir konur og við erum að vinna í því að fá fleiri konur til starfa til dæmis með því að bjóða þeim í starfsnám. Verkfræðistofur eru frábær starfsvettvangur fyrir konur ef þær bara opna á það.“
Ásta: „Í Lotu höfum við lagt til atlögu við þetta vandamál með því að setja konur í stjórnunarstöður og vonast til þess að þær séu fyrirmyndir fyrir ungar konur úr verkfræðingastétt sem eru á leið út á vinnumarkaðinn.“
Erlen: „Að undirlagi Trausta, núverandi framkvæmdastjóra, voru gerðar breytingar árið 2020. Þá var sviðum fækkað úr fjórum í tvö og þeim stjórna tvær konur, Ásta og Ólöf, en áður voru það karlar sem stýrðu sviðunum fjórum. Það var svo gaman að það voru allir mjög til í þessar breytingar, líka karlarnir og það studdu okkur allir í þessu.“
Erlen Björk Helgadóttir mannauðsstjóri: „Sem mannauðsstjóri þá sé ég mikla kosti í því að vera með fjölbreyttan hóp starfsmanna og ekki síður stjórnenda.“
Fjölbreyttur hópur betri
Hver er kosturinn við að hafa jafnhlutfall kynja á vinnustað?
Trausti: „Mín reynsla er sú að ef þú hleypir konum að borðinu þá fer út af borðinu þetta neikvæða karllæga sem hefur verið ráðandi í áratugi á atvinnumarkaði. Karlar eru líklegri til að vera kurteisari og orða hlutina öðruvísi í blönduðu teymi sem breytir dýnamíkinni og það koma aðrir vinklar fram heldur en ef það væru bara karlar eða kannski bara konur, það er heldur ekki endilega betra. Það er betra að hafa þetta blandað þannig að allir eiginleikar og sjónarmið komi að borðinu. Við erum að vinna dálítið með berskjöldun og hlátur sem er betra að ná fram í blönduðum hóp.“
Erlen: „Sem mannauðsstjóri þá sé ég mikla kosti í því að vera með fjölbreyttan hóp starfsmanna og ekki síður stjórnenda. Við erum 13 konur á stofunni af 48 starfsmönnum og við höfum verið að reyna að hækka það hlutfall. Við reynum til dæmis að fá stelpur í sumarstörf sem vonandi skila sér svo til okkar þegar þær útskrifast.“
Ólöf: „Mér finnst stundum að ég hafi fengið tækifæri innan verkfræðigeirans af því að fólk hefur verið opið fyrir því að fá fleiri konur. Konur eru enn í minnihluta í verkfræðistörfum, sérstaklega í rafmagninu, og í náminu í háskólanum, þannig að mér finnst þarna vera tækifæri fyrir fullt af stelpum.“
Minni yfirvinna og færri tarnir
Af hverju haldið þið að konur séu ekki að skila sér úr náminu inn á stofurnar?
Ásta: „Ég hreinlega veit það ekki. Ég fór sjálf úr akademíunni inn á stofu af því mér fannst meira spennandi verkefni þar. En þetta var ekki eitthvað sem við stelpurnar vorum að ræða í skólanum, vorum ekki búnar að ákveða að við vildum ekki fara á stofur frekar en eitthvað annað.“
Ólöf: „Mér fannst praktíkin töluð niður þegar ég var í náminu og þess vegna var ég ekki að horfa á að fara á stofu. Ég held að þar hafi kennararnir verið að hugsa um akademíuna sem þeim fannst eina rétta leiðin, fara alla leið í námi og fara svo að kenna einhverjum öðrum. Sem endar kannski ekki vel ef allir mennta sig til að kenna öðrum en enginn fer síðan út í praktíkina.“
Trausti: „Ég held líka að þetta séu leifar frá fyrri tíð þegar var mikil yfirvinna á stofunum og langar og miklar tarnir. Núna er starfsumhverfið hjá okkur orðið annað og við til dæmis höfum lagt mikla áherslu á það á okkar vinnustað að vera ekki mikið í yfirvinnu og með því opnum við tækifæri fyrir starfsfólk, hvort sem það eru karlar eða konur, að vera með jafnvægi í vinnulífi og einkalífi.“
Ólöf: „Við erum með sveigjanlegan vinnutíma hjá Lotu og hvetjum líka fólk til að vinna heima ef að hentar og mér finnst það eiginlega vera frekar karlarnir hjá okkur en konurnar þeirra sem fara heim til veikra barna ef svo ber undir. Af því vinnustaðurinn býður upp á það. Við lærðum fullt af Covid um að vinna heima, og þó það hafi ekkert endilega verið skemmtilegur tími og flestir hafi verið mjög til í að snúa aftur í hefðbundna vinnuviðveru þá er mjög gott að geta boðið upp á það.“
Ásta: „Og svo kemur fólk stundum með börnin sín í vinnuna og gæludýrin líka og það er ekkert mál, mjög yndislegur staður til að vera á.“
Leyfi til að hlæja að mistökum
Eitt af þeim tækjum sem notuð eru á Lotu til að bæta líðan starfsfólks er berskjöldun eða „vulnerability“ sem felur í sér að fólk viðurkenni og ræði opinskátt um líðan sína og þau mistök sem óhjákvæmilega eiga sér stað einhverntíma. Hvernig virkar að vinna með berskjöldun á verkfræðistofu?
Trausti: „Ég lenti í veikindum fyrir tveimur árum og mín leið út úr þeim var mikil berskjöldun og að tengjast sjálfum mér og öðrum á annan hátt. Þetta hefur gagnast mér svo mikið að ég held að það hljóti að gagnast öðrum og vinnuumhverfinu. Berskjöldun gefur til dæmis leyfi til að hlæja að vitleysunni í sjálfum sér sem verður þá ekki eins alvarleg. Það er mín upplifun að fólk dafnar miklu betur ef það leyfir sér að vera eins og það er.“
Ásta: „Við erum að æfa okkur í að viðurkenna þegar við gerum mistök sjálf og gefa þannig gott fordæmi. Við gerum öll mistök og það sem við ætlum að gera er að læra af þeim og koma í veg fyrir að þau gerist aftur. Og það er meira að segja kominn ákveðinn vinnustaðahúmor í kringum þetta sem skapar stemningu og dregur úr pressu og streitu á vinnustaðnum.“
Erlen: „Við leggjum áherslu á hrein og bein samskipti, ef þarf að ræða við einhvern þá ræðum við beint og opið við viðkomandi frekar en að koma skilaboðum eftir krókaleiðum. Við erum bara eins og við erum og við leysum vandamál strax þegar þau koma upp.“
Trausti: „Við ræðum á starfsmannafundum hvað sé berskjöldun fyrir okkur og hvað þarf að vera til staðar í umhverfinu til að við leyfum okkur að fara þangað, þannig að allir starfsmenn séu í takt. Og viðbrögðin eru undantekningalaust jákvæð. Við vitum það verkfræðingarnir að já, við höfum gott af því að vera ekki alveg pottþétt alltaf. Hjá Lotu starfar fólk á öllum aldri sem tekur þátt í því og kann að meta haginn í því að koma fram eins og maður er .“
Berskjöldun skilar betri vinnuanda
Er þessi berskjöldunarvinna að skila sér í betri verkfræðistofu?
Erlen: „Já, ekki spurning!“
Ólöf: „Við höfum farið í gegnum alls konar rekstraráskoranir í fyrirtækinu, lentum í erfiðum dal fyrir nokkrum árum síðan og höfum verið að byggja upp starfsandann síðan. Nú erum við með góðan hóp, erum mikil liðsheild og finnum svo vel fyrir því í öllu sem við erum að gera. Við erum að ráða inn fólk þessa dagana og fyrsta pælingin er: Hvernig fellur viðkomandi inn í hópinn? Og það er að mínu mati af því að við höfum verið í þessari vinnu.“
Trausti: „Starfsfólkið hefur líka sagt, og mér þykir vænt um það, að það sé ekki nein höfðingjamenning í Lotu. Og það hefur þau áhrif að fólk þorir að berskjalda sig, því það veit að það verður ekki dæmt eða þurfi að passa inn í einhverja staðlaða ímynd til að fá framgang í starfi eða eitthvað svoleiðis og það held ég að hafi líka góð áhrif.“
Erlen: „Og þessi vinna skilar sér líka í betri vináttu milli starfsfólks. Við erum með ýmsa klúbba starfandi innan fyrirtækisins, gönguklúbb, sjósund og hlaupaklúbb, sem reyndar hefur ekki verið mjög virkur í vetur og það taka allir þátt, sama á hvaða fagsviði þeir eru. Við erum með mjög öflugt starfsmannafélag og svo erum við með áhugabruggara sem bjóða upp á heimabruggaðan bjór í starfsmannaherberginu okkar. Það þarf aldrei að kalla eftir neinu frumkvæði, það kemur bara af sjálfu sér.“
Markþjálfun í vinnunni
Trausti: „Varðandi berskjöldunina þá má líka koma fram að þrjú okkar í stjórnendateyminu eru að klára markþjálfanám og við nýtum okkur það í starfinu.“
Erlen: „Markþjálfanámið er svo magnað, það kennir manni meðal annars að hlusta upp á nýtt. Það á að vera svo einfalt, en að hlusta af alvöru athygli og hjálpa fólki að komast að sínum kjarna þarfnast þjálfunar.“
Trausti: „Starfsfólkið er mjög viljugt að koma til okkar í markþjálfun og deila alls konar hlutum sem fólk á mörgum öðrum vinnustöðum væri ekkert endilega til í að deila. Við erum svo þakklát fyrir að það sé svona mikið traust til staðar.“
Ásta: „Ég var með mjög mikla fordóma gegn markþjálfun og vissi ekki hvað það var, fannst að fólk ætti bara að geta fundið markmiðin sín sjálft. En svo var Trausti kominn í námið og bauð okkur líka og ég fann hvað þetta hjálpaði ótrúlega mikið. Svo núna þegar við erum að skipuleggja fundi notum við aðferðir markþjálfunar, til dæmis til að spegla sig og finna út hvað manni finnst vera rétt, og í staðinn fyrir að nenna varla á fundi þá hlakka ég til að skipuleggja fundinn þannig að fólk komi orkumikið út af fundinum og til í slaginn. Og það gerir vinnudaginn svo miklu skemmtilegri. Þannig að þetta er verkfæri sem kom mér á óvart og ég þurfti að éta ofan í mig fordómana.“
Starfsánægja er lykilatriði
Ólöf: „Það er líka magnað að hvetja hóp af verkfræðingum til að tala um veikleika sína og vinna með þá. Í staðinn fyrir að fela veikleikana og troðast áfram í því sem þau eru að gera þá erum við að vinna með þá og grípa fólk áður en það er til dæmis komið í kulnun.“
Erlen: „Og það þurfa heldur ekki endilega að vera veikleikar, bara ef fólk er fast í einhverju fari og sér ekki leiðina út, vantar samtal um leiðina áfram og hvert það vill stefna. Og ekki bara um vinnuna heldur líka persónulega hagi, það er mikið traust. Við gerum vinnustaðakönnun árlega og þar kemur fram að það er mikil starfsánægja hjá okkur. Fólki verður að líða vel í vinnunni, ef þér líður ekki vel í vinnunni þá þarf að byrja á að tala opinskátt um það og við sem vinnustaður að hafa hugrekki til að skoða það.“
